Wekenlang werden de bezoekers van de Universiteit Maastricht (UM) website blootgesteld aan een smakelijke foto van een hamburger. Het bijbehorende artikel stelt dat op 5 augustus 2013 de professor in vasculaire fysiologie Mark Post van de UM erin geslaagd is het publiek een zogeheten ‘test-tube burger’ te laten proeven. De reden achter het kweken van ‘echt’ vlees in een laboratorium, en dus het produceren van een hamburger zonder een daadwerkelijk dier te slachten, is dat de vleesproductie en het houden van immense hoeveelheden vee een ‘grote bijdrage levert aan klimaatverandering’ (Klein, 2013). Hoewel dit initiatief in eerste instantie als een gouden oplossing klinkt, zijn er grote potentiële gevaren die het met zich meebrengt en zou een voortzetting van het onderzoek wellicht meer kwaad dan goed kunnen doen.
Post is ervan overtuigd een positieve bijdrage te kunnen leveren aan de aarde en haar klimaat, met behulp van de door hem gebruikte technologie en wetenschappelijke ontwikkelingen. Maar deze ontwikkelingen komen met een prijs. Ulrich Beck (1995) heeft zijn beschrijving van de zogeheten ‘Risk Society’ gebaseerd op de negatieve effecten die (technologische) ontwikkelingen met zich meebrengen (met name op ecologisch gebied), ook al zijn deze vaker onbedoeld of onbewust. Het verruimen van onze kennis staat niet garant voor meer veiligheid en creëert zelfs gevaren, waardoor de ontwikkeling van kweekvlees deze Risk Society in de hand zou kunnen spelen. Een massaproductie van dit vlees zou volgens de ontwikkelaars niet alleen een oplossing zijn op ecologische problemen, maar het biedt ook een antwoord op de groeiende ,,world’s appetite for meat’’ (The Economist, 2013), welke door bevolkingsgroei alleen maar stijgt. Een belangrijk karakteristiek van de Risk Society is dat men de neiging heeft de problemen die gecreëerd worden door technologie op te lossen met het gebruik van nog meer technologie. Op de vraag wanneer er daadwerkelijk overbevolking op aarde is, is geen eenduidig antwoord, maar er is met grote zekerheid te zeggen dat voedsel schaarser wordt door een alsmaar groeiende wereldbevolking. Komt men de schaarste van voedsel (in dit geval vlees) tegemoet met een vrijwel ongelimiteerde hoeveelheid vlees, dan is een belangrijke rem op overbevolking verdwenen.
Technologische ontwikkeling wordt in dit geval verward met vooruitgang. Het ontwikkelen van kweekvlees is ook deels het gevolg van nieuwsgierigheid en het verleggen van de grenzen van menselijke en machinale capaciteiten. Echter, soms is het rationeler om bepaalde technologische ontwikkelingen tegen te werken en dat is nu ook het geval: ,,Impelled to the increase of his [human] species by an […] powerful instinct, reason interrupts his career […]. If he hear it not, the human race will be constantly endeavouring to increase beyond the means of substinence.’’ (Malthus, 1992, p. 14 – 15). Verblind door naïviteit, laat Post, en een grote hoeveelheid onderzoekers, zich drijven door dit instinct en zoekt hiermee de grenzen van de leefbaarheid op aarde op. De kans dat Post dit zelf inziet is echter klein volgens Beck (1995, p. 5), omdat: ,,the first everyone sees is the opportunity for […] expansion.’’. Deze illusie van vooruitgang is echter helaas moeilijk te onderdrukken en het besef van de illusie komt veelal te laat. Beck beschrijft namelijk dat pas actie wordt ondernomen als reactie op de reeds gedane verwoestingen van de betreffende ontwikkelingen. Deze reacties zijn vaker echter leeg of ‘cosmetisch’, omdat het teruggaan naar voorgaande situaties als een onmogelijkheid geacht wordt.
In het kader van de Risk Society is het wellicht beter, vooral met oog op de toekomst, om de geldkraan voor Post’s onderzoek dicht te draaien. Een succesvolle productie van zijn kweekvlees op grote schaal, zou de balans op aarde drastisch kunnen veranderen door een versnelling naar het Malthusiaans plafond. Helaas is dit niet zo makkelijk door het liberale en kapitalistische karakter van deze kennissamenleving, welke ook ten prooi is gevallen van deze illusie van vooruitgang. En door dit karakter worden gevaren als deze over het hoofd gezien en genegeerd of worden oplossingen in ‘de verkeerde hoeken’ (Beck, 1999, p. 46) gezocht. Een rem op ontwikkeling is soms juist de vooruitgang.
***
Literatuurlijst
Boeken:
Beck, U.
(1948/1995). Ecological Enlightment: Essays on the Politics of the Risk Society. New York: Humanity Books.
Beck, U.
(1999). World Risk Society. Cambridge: Polity Press
Malthus, T.
(1803/1992). And Essay on the Principle of Population: or a View of its past and present Effects on Human Happiness; With an Inquiry into our Prospects respecting the future Removal or Mitigation of the Evils which it occasions. Cambridge: Cambridge University Press.
Internetbronnen:
Klein, E.
(2013). Could a test-tube burger save the planet?. Gepubliceerd op 05-08-2013, via washingtonpost.com: http://www.washingtonpost.com/blogs/wonkblog/wp/2013/08/05/could-a-test-tube-burger-save-the-planet/
Maastrichtuniversity.nl
(2013). First-Ever Public Tasting of Lab-grown Cultured Beef Burger. Verkregen op 12-09-2013, van: http://www.maastrichtuniversity.nl/web/Main/Research1/ResearchUM/FirsteverPublicTastingOfLabgrownCulturedBeefBurger.htm
The Economist.com
(2013). Artificial Meat: A Quarter-million Pounder and Fries. Gepubliceerd op 10-08-2013, via economist.com:
http://www.economist.com/news/science-and-technology/21583241-worlds-first-hamburger-made-lab-grown-meat-has-just-been-served