Er is een nieuwe mode: het oprichten van politieke partijen. Nog nooit vond een dergelijke politieke vermenigvuldiging plaats. Vier jaar geleden gingen twaalf partijen de Kamer in en ondertussen bestaat deze uit een recordaantal van zestien stuks. Vier van deze partijen ontstonden door afsplitsing: DENK (PvdA), Nieuwe Wegen (PvdA), VNL (PVV), en de Vrijzinnige Partij (50Plus). Daarnaast zijn er partijen die niet in de Kamer zijn gekomen of pas in de aanloop naar de komende verkiezingen zijn opgericht. Van deze laatste variant is GeenPeil de meest vernieuwende.
GeenPeil is van plan écht anders te worden. Niet qua inhoud, want die stellen ze namelijk niet vast, maar qua proces om tot inhoud te komen. Het plan van GeenPeil, onder leiding van lijsttrekker Jan Dijkgraaf, draait om directe volksvertegenwoordiging en controle van de macht door de kiezer zelf. Hiermee doet deze partij een poging af te stappen van de klassieke representatieve democratie zoals we die tot nu toe kennen.
Real-time volksvertegenwoordiging
Eigenlijk werkt de manier waarop traditionele partijen het volk vertegenwoordigen voor allemaal nagenoeg hetzelfde. Alle stemgerechtigde kiezers brengen eens in de zoveel tijd hun stem uit op een van de partijen. De selecte groep verkozenen bepaalt vervolgens de koers van het land voor de komende jaren door een coalitie te vormen. De kiezer geeft op deze manier een carte blanche voor een bepaalde periode door eenmalig een vakje rood te kleuren. De tussentijdse inspraak van de kiezer is hierdoor minimaal.
Volgens GeenPeil is dit systeem verouderd. Het zou zelfs een van de oorzaken zijn van de groeiende onvrede onder kiezers, de opkomst van het populisme, lage opkomstpercentages bij verkiezingen, en de onverwachte uitkomst van het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne. GeenPeil komt met een ander systeem, namelijk een van directere vertegenwoordiging. Volksvertegenwoordigers staan in ‘real-time’ contact met burgers en vertolken het stemgedrag dat de burger aangeeft. Niet een keer per vier jaar, maar continu. Hun concrete voorstel: partijleden geven via internet door aan de volksvertegenwoordigers hoe gestemd moet worden, de meerderheid bepaalt en de vertegenwoordigers voeren uit.
Tsunami
Na de oprichting van de partij GeenPeil barstte er een tsunami aan kritiek los. Kamerleden vielen over het plan heen en verwierpen het sneller dan een gemiddelde Wilders uitspraak. Zelfs Jan Roos, voormalig vriend van Jan Dijkgraaf en lijsttrekker van VNL, was verbijsterd over het plan. Piet Hein Donner, vicepresident van de Raad van State, noemde het begin december zelfs een ‘bedreiging van onze rechtsstaat en democratie’.
Het argument is dat dit systeem niet veilig zou zijn en dat kwaadwillende groepen, door inzet van bijvoorbeeld hackers, direct invloed kunnen krijgen op de politiek. Meneer Donner lijkt hiermee te impliceren dat groeperingen, al dan niet kwaadwillend, dat nu niet kunnen. Dagelijks lopen er in Den Haag meer lobbyisten rond dan Kamerleden. De roep om meer politieke transparantie resoneert niet zomaar steeds opnieuw in de media.
Digitaal goochelen
Het punt dat Donner maakt is natuurlijk evident. Echter, in een wereld die in een rap tempo digitaliseert, kunnen talloze oplossingen gevonden worden voor een veilige digitale democratie. We vullen onze belasting digitaal in en ondertekenen dit met een virtuele handtekening. Onderwijsdiploma’s worden digitaal geaccordeerd en reis- of werkvergunningen kunnen online aangevraagd worden. Daarnaast goochelen we onderhand meer met geld op de internetbankieren-app dan met cash. Dan moet er ook zeker een manier te vinden zijn om veilig digitaal te stemmen.
Zeventien miljoen partijen
Het besef dat de representatieve democratie richting zijn uiterlijke houdbaarheidsdatum gaat, is pijnlijk voor mensen die er nu beroepsmatig afhankelijk van zijn. Een parlement is een fenomeen uit een tijd waarin mensen uren of dagen moesten reizen om samen te komen om hun stem te laten horen. Tegenwoordig hoeft dat niet meer. In deze tijd hoeft het parlement niet meer te bestaan uit slechts zestien partijen. Er kunnen namelijk zeventien miljoen partijen real-time geraadpleegd worden door een al-dan-niet gekozen regering. Wat doen we dan met die werkloze lobbyisten? Die scholen we dan gewoon om naar digitale-veiligheidsspecialisten.