De tabaksindustrie heeft het de laatste jaren zwaar te verduren gehad als gevolg van landelijke en Europese beleidsvoering richting een rookvrije generatie. Huidige en potentieel toekomstige rokers worden op tal van wijzen van het roken afgeschrikt. Ook wordt er naarstig gezocht naar preventieprogramma’s. Eén van de populairste alternatieven voor het verslavende staafje is vapen met een e-sigaret. Het tabaksubstituut roept echter veel vragen op over mogelijke gezondheidsrisico’s, verslavingen, en de manier waarop het gebruikt wordt. Op politiek niveau lopen de meningen over vapen daarom uiteen. De (on)bekende risico’s van vaping snakken naar politieke actie.
Waterdamp
Vaping is het inhaleren en exhaleren van waterdamp dat geproduceerd wordt door een elektronisch mechanisme dat een verdampingsproces van vloeistof (e-liquid) in gang zet. De damp die wordt uitgeblazen uit de longen van een vaper wordt gekenmerkt door een dichte mist die meestal sneller verdwijnt dan de rook van een gewone sigaret. Bovendien ruikt de damp naar snoepjes, fruit, mint of een andere smaak naar keuze. De vloeistof die de damp veroorzaakt wanneer het verhit wordt, bestaat uit de niet-toxische stof propyleenglycol en/of een plantaardige soort glycerine. De combinatie van deze twee stoffen met natuurlijke of kunstmatige stoffen creëert de unieke en exotische smaak. De vaper kan zelf de sterkte van nicotine bepalen variërend van 0 mg tot 24 mg nicotine.
Kankerverwekkend? Speciaalzaken voor vapers schieten als paddenstoelen uit de grond en in webshops vind je inmiddels meer dan 200 verschillende smaken en geuren. Hoewel vaping wordt gezien als de gedoodverfde vervanger voor het roken van tabak, roept het elektronisch rookmiddel veel vragen op en wakkert het een nieuwe discussie aan.
Voorstanders wijzen op de significante vermindering van giftige stoffen zoals teer (het kankerverwekkende bestandsdeel van de tabakssigaret) bij zowel het inhaleren van de damp, als bij de uitgeblazen damp voor meevapende omstanders. Bovendien zou de damp geen last zijn voor omstanders, omdat deze minder stinkt, niet in de kleren blijft hangen, en niet continu smeult. De verdamping van de e-liquid vindt namelijk alleen plaats op het moment dat de gebruiker de verhitknop induwt en inhaleert. Er wordt zelfs beweerd dat het overstappen op vaping kan helpen als een stopmiddel omdat de dosering van nicotine geleidelijk gereduceerd kan worden.
De lange termijn Sceptici ontkennen niet dat het dampen minder schadelijke stoffen met zich meebrengt dan tabak. Toch pleiten zij voor een rookvrij alternatief voor sigaretten. PvdA’er en Tweede Kamerlid Marith Volp vreest dat de tabaksindustrie vaping gebruikt om roken weer net zo populair te maken als in de jaren ‘60, door te framen dat vaping het gezonde broertje is van tabak. Met framing wordt het belichten van slechts een deel van de kwestie of het gedrag bedoeld. De negatieve kanten blijven vaak onderbelicht om zo een bepaalde verwachting te creëren die wenselijk is voor degene die het communiceert. Waar men waakzaam voor moet zijn, is dat het positieve vaping-frame een reeks nieuwe problemen kan opleveren. Juist omdat het verdampen van e-liquids nog in haar kinderschoenen staat, kunnen onderzoekers niet met zekerheid aangeven of dit minder gezondheidsrisico’s met zich meebrengt.
De kortetermijneffecten kunnen weliswaar minder schadelijk zijn, maar over de langetermijneffecten tasten onderzoekers nog in het duister. Professor Charalambos Vlachopoulos en zijn collega’s van de medische faculteit aan de universiteit van Athene presenteerden hun studieresultaten op het European Society of Cardiology congres in Rome, ’s werelds grootste cardiologie conferentie. Deze resultaten toonden aan dat vaping net zo goed kan zorgen voor verstijving van het hart als het roken van tabak. Hoewel deze ondervinding eerder wijst op kortetermijneffecten, kan dit op den duur ook gezondheidsrisico’s teweeg brengen zoals hart- en vaatziekten.
Vapen in de horeca Vanuit een sociaal perspectief blijkt vaping ook nieuwe problemen te veroorzaken. Ten eerste zijn wetenschappers bang dat vaping zou kunnen zorgen voor het ontstaan van een nieuwe rage, waar uitgerekend jongeren vaak gevoelig voor zijn. Terwijl de overheid werkt naar een rookvrije generatie zouden jongeren opgroeien met het idee dat vaping niet ongezond is. Daarmee lopen veel jonge mensen het risico een nicotineverslaving op te bouwen en sneller over te stappen op tabaksproducten.
Dit onwenselijke scenario wordt versterkt door de huidige wetgeving voor het rookverbod in de horeca die stelt dat vaping toegestaan is in horecagelegenheden mits er geen nicotine in zit. Het is echter niet te controleren of er wel of geen nicotine vermengd in de e-liquid zit. Dit maakt de wetgeving erg fraudegevoelig. Een tabaksroker moet buiten zijn nicotine nuttigen, terwijl de vaper zijn walmen (al dan niet met nicotine) binnen mag uitslaan tijdens het eten of in de bioscoop. Horecaondernemers zouden zelf de beslissing kunnen nemen om vaping alsnog te verbieden, maar dit wordt zelden gedaan omdat men vreest voor klantenverlies.
Politieke aandacht Vooralsnog blijkt vaping een braakliggend terrein met veel uiteenlopende standpunten. De hamvraag blijft of dit hét gezondere alternatief voor de tabaksroker is. Enerzijds weet men dat de longen door de dampen minder teer en andere schadelijke additieven te verduren hebben, anderzijds wil men niet dezelfde fout maken als in de jaren ‘60. De PvdA heeft zich een aantal jaren geleden al uitgelaten over vaping en was toen van mening dat het niet de juiste aanpak is om rook te vervangen met damp. De VVD zag juist wel heil in vaping omdat er minder schadelijke stoffen in zouden zitten dan in tabak. D66 was gematigder in haar standpunt: zij hebben zich uitgesproken voor strengere regels omtrent advertenties, veiligheid, en kwaliteit van vapingproducten. Het verbieden van vapen was D66 nog een stap te ver, zolang blijkt dat het minder schadelijk dan tabak is.
Vooralsnog hebben de bovenstaande partijen echter geen uitspraken over vaping in hun voorlopige verkiezingsprogramma’s staan. Zolang de overheid haar doelstelling voor een rookvrije generatie wil handhaven, lijkt het niet onverstandig vaping onder de loep te nemen en het op te nemen in de verkiezingsprogramma’s voor de verkiezingen dit jaar. Bovendien mogen politici opnieuw hun hoofden buigen over de tabakswet in de horeca als het op vaping in openbare plekken aankomt om hiermee de sociale knelpunten ervan te evalueren. Het zou immers zonde zijn als alle gewonnen stappen richting een rookvrije generatie als damp zouden verdwijnen.