Wat op pagina acht stond, kon ik inderdaad nauwelijks geloven. Na zeven keer gezocht te hebben naar de next knop in het artikel, kwam ik dan eindelijk bij het beloofde spektakel. Maar wederom volgde slechts teleurstelling. In plaats van een mindblowing informatief schouwspel, werd ik belaagd met een epilepsie-opwekkend advertentiefestijn. Ik wilde alleen maar de tien redenen weten waarom mensen met blauwe ogen betere koks zijn.
Geef toe; die lijstjesartikelen (listicles) op Facebook trekken je aandacht. ‘De acht allergrootste nadelen van vet knap zijn’, ‘Veertig redenen waarom Trump corrupt is’, en ‘De negen blunders van Beyoncé’ beloven ons allemaal stijl achterover te laten slaan. Vooral als we even de moeite nemen om ons langs een bulk aan reclames te wurmen. De haak van de clickbait (ofwel klikaas: de misleidende internetjournalistiek die gericht is op inkomsten uit advertenties) zit al diep geworteld in de wang van de journalistiek. Hoe spastisch de traditionele mediabedrijven ook sputteren, listicles lijken de journalistiek steeds meer naar het droge te trekken.
Hoewel radioshows, televisiezenders en kranten met man en macht digitaal gaan, zijn ze eigenlijk te laat. De sociale media platformen zijn namelijk al tot de nok gevuld met nieuws. Niet alleen zijn zij efficiëntere journalistieke kanalen; ze hoeven niet eens zelf hun eigen nieuwsberichten te schrijven. Zoals hotels buiten spel gezet worden door een app die zelf geen kamers bezit en de taxicentrales hun klantenaantallen zien dalen door een bedrijf zonder taxi’s, wordt nu ook de journalistiek (in de woorden van de Canadees-Amerikaanse journalist Jeffrey Dvorkin) ‘Uber-ized’.
Is er reden tot paniek? Als Airbnb-bezoeker, YouTube-kijker, ThuisBezorgd-connaisseur en Uber-passagier lig ik er in eerste instantie niet wakker van. Cut out the middle man: die kost toch alleen maar geld. Waarom zou ik een abonnement nemen op Trouw als ik mijn feed kan vullen met artikelen op snackformaat van gesponsorde bloggers, vloggers, en freelancers? Ik verstik blijkbaar liever in de advertenties, dan dat ik een paar tientjes moet dokken aan een mediabedrijf. Dat waren toch allemaal haaien, of niet?
U wilt, net als ik, steeds dieper ondergedompeld worden in die warme informatieovervloed. Maar we zijn minder bereid hier geld aan uit te geven. De digitale reclame-explosie is echter niet het enige gevolg. De traditionele mediabedrijven, die middle men die we maar al te graag passeren, worden namelijk tevens betaald voor hun kwaliteit en soms zelfs integriteit.
Keer op keer bewijzen die lijstjesartikelen weer dat het afvoerbuizen van nepnieuws zijn. Weet u nog; ‘De vijf redenen waarom Obama een Keniaanse communist zou zijn’? Het verclickbaiten van imbeciele informatie gaat echter ongemoeid door, hoe ongemakkelijk de gevestigde media-ordes zich er ook onder voelen. Nieuwe technologieën hebben namelijk niet de neiging zomaar te verdwijnen. Ze evolueren hoogstens. En voor deze evolutie moet u vrezen.
Want wat als meer kanalen hun media zouden presenteren als clickbait of listicles? Dan krijgt u het weerbericht van een vlogger die iedere ochtend naar de lucht kijkt en zonder meteorologische expertise het weer met elf oneliners voorspelt. Gratis? Ja, maar alleen door de tien advertenties die u eerst op uw netvlies laat branden. Kwaliteit? Nauwelijks. En toch verkiezen we de huismoederjournalist die ‘De Zeven Leugens van Rutte’ uit haar duim zuigt om maar wat likes te genereren, boven de betaalde beroepsjournalist. Het berooft ons tevens van het recht om verontwaardigd te reageren als we weer eens nepnieuws spotten op onze tijdlijn.
Maar wat kunt u, de lezer, dan doen? Weinig helaas. Het publiek heeft haar keuze duidelijk gemaakt: verhaaltjes verpakt in lijstjes met veel plaatjes en advertenties. Zo hebben we informatie het liefst. Het is nu aan de mediabedrijven om een inhaalslag te maken en hun lezers in deze behoefte te voorzien. Dat betekent alles en iedereen aan de clickbait, want aan abonnementsgeld voor de journalist doen we niet meer.
We hebben eigenlijk toch ook geen tijd meer om al die ingewikkelde situaties, zoals de oorlog in Syrië, écht te begrijpen; we hebben het namelijk veel te druk om meningen hierover te vormen. De headlines van RTL Nieuws zien we daarom het liefst als ‘Deze negen feiten over de oorlog in Syrië wilde je altijd al weten! Vooral van nummer zeven word je melancholisch’.