Vraag je je ook wel eens af hoe we hier terecht zijn gekomen? Nee, niet hier op aarde; het antwoord daarop ligt ver buiten het blikveld van dit verhaal. Ik bedoel in dit systeem. Een systeem waarin we alle belangrijke beslissingen overlaten aan een beperkt groepje mensen die zich ophouden binnen een zestiende-eeuws hof. Mensen die ons in principe allemaal vertegenwoordigen door middel van onze zogenaamde representatieve democratie. Dat tot daaraan toe. Maar in hoeverre representeren ze ons echt?
Foto van: Tweede Kamer der Staten-Generaal
Wij kennen in Nederland niet een zuivere representatieve democratie; wij kennen namelijk een representatieve partijdemocratie. In de praktijk stem je niet op een politicus zodat deze jou representeert; je stemt op een politicus die een bepaalde partij representeert. Ga maar na: hoe vaak vragen politici direct aan hun stemmers hoe ze moeten handelen? Politici vragen veel vaker aan andere politici hoe ze moeten handelen. In vergaderingen met elkaar bepalen ze de koers op basis van uitgangspunten en idealen van de partij waartoe zij behoren.
Het gevolg is dat individuele politici inhoudelijk niet echt meer voor iets staan. Ze staan in gezamenlijkheid als partij voor een serie standpunten die onlosmakelijk met elkaar zijn verknoopt in een verkiezingsprogramma. Zo kun je als VVD-er bijvoorbeeld niet vóór de vrije markt en tegelijkertijd tégen strengere immigratieregels zijn. Dat laatste past immers niet in de partijlijn. Net zoals je als SP-er niet vóór invoering van een zorgfonds kunt zijn en tégen hogere belasting voor topinkomens. En leden die zich kunnen vinden in het idee van een zakenkabinet van FvD, moeten genoegen nemen met de rechtse standpunten van die partij.
Als kiezer worden we echter gedwongen deze keuze ook te maken. Maar we lijken er nonchalant mee om te gaan. Veel kiezers geven aan dat het moeilijk is een partij te vinden die ‘helemaal past’ of ‘waarmee ik het volledig eens ben’. Gek eigenlijk, want in het alledaagse leven zouden we dit doorgaans nooit accepteren. Stel je wil een auto kopen. Na lang speuren en oriënteren kom je erop uit dat een Volvo V90 de auto is die je zoekt. Vervolgens komt de verkoper die je vertelt dat je alleen deze Volvo mag kopen als je roze velgen en een gifgroene spoiler erbij neemt. Zou je dan nog steeds die Volvo willen kopen? Waarschijnlijk niet.
Maar is er een alternatief? GeenKwats berichtte eerder over GeenPeil; een partij die directe democratie toepast in de Tweede Kamer. Helaas kregen zij via het traditionele kiessysteem nul zetels bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen. Het kan echter ook anders. De website HetNieuweKiezen.nl laat zien dat 52 procent van de jongeren in Nederland tussen de 18 en 34 jaar stemmen per thema verkiest boven stemmen op een partij. Volgens initiatiefnemer Rudy van Belkom kiest slechts een kwart voor het huidige kiesstelsel en een even grote groep heeft geen voorkeur of weet het niet.
Stemmen per thema heeft grote voordelen; mensen voelen zich meer gehoord en de mening van het volk komt genuanceerder in beeld. De representatieve partijdemocratie zoals we die nu kennen, kan dan tevens worden opgedoekt. Misschien worden de Eerste en Tweede Kamer op termijn zelfs helemaal overbodig en houden we enkel de uitvoerende bestuursorganen over. Ideaal, een zakenkabinet dat per thema voorstellen doet en het volk raadpleegt hoe exact te handelen. Maar dan zonder de rechtse bijsmaak van een eeuwige student die aan lavendel ruikt.