Door de soms eenzijdige beeldvorming in het moderne televisielandschap had ik mijzelf voorgenomen DocFest (festival voor documentaires en films) te bezoeken. Het was een goed voornemen.
Het was op de zaterdag, ik had het programma bestudeerd en was nieuwsgierig naar enkele documentaires, maar had slechts tijd voor één. Misschien herkenbaar, je wilt alles zien en in je gedachten mee naar huis nemen zodat je er zelfs een snelle tred op nahoudt. Mijn keuze viel uiteindelijk op Enfants du Hasard.
Enfants du Hasard is een Franstalige documentaire waarin leerlingen gevolgd worden op hun reis door het laatste jaar van de lagere school; een school in Cheratte, ten noordoosten van Luik. De scholieren zijn in het dorp geboren en getogen, met bijna allemaal eenzelfde familieverhaal. Hun opa’s en oma's zijn decennia geleden naar Cheratte gekomen om te werken in de steenkoolmijn. Net als vele andere steenkoolmijnen heeft ook hier de sluiting grote gevolgen gehad voor haar omgeving. En in dit geval ook voor de lagere school.
Hier werkt juf Brigitte. Eind jaren tachtig kwam ze naar het dorpje, voor 10 dagen. Ze vond de afstand tot thuis groot (25 kilometer met de auto) en verwachtte niet lang te blijven. Maar na die eerste dagen is ze nooit meer weggegaan en heeft ze in deze documentaire een centrale rol gekregen. Als echte Waalse dame werpt ze een groot contrast op met Cheratte en haar leerlingen. De klas bestaat, op één jongetje na, volledig uit kinderen van arbeidsmigranten die islamitische ouders hebben. De kinderen worden bewust gemaakt van de geschiedenis die hun familie hier heeft, waarom hun grootouders naar België kwamen en hoe het werken in de mijn was. De kinderen raken doordrongen van het feit dat België hun grootouders veel kansen heeft geboden, vrijheid kent en toekomst zal bieden. Ook dat geboden kansen gegrepen moeten worden, wat de meeste kinderen goed begrijpen. Juf Brigitte doet dit niet door alles te propageren, maar door verhalen te laten vertellen en emoties te delen.
Het is mooi om te zien hoe zij reageerden op confrontaties met het nieuws. Van islamitische les op school en het leren van het Arabisch in de moskee naar juf Brigitte die plots het nieuws met de kinderen bespreekt. Aanslagen in Brussel die volgens de aanslagplegers in naam van hun geloof gepleegd waren. De kinderen reageren onthutst, verafschuwen de daad en zijn overtuigd dat de aanslagplegers geen échte moslims waren. In een hechte gemeenschap waar veel Turkse tradities in ere gehouden worden is dit natuurlijk een groot contrast.
Met het naderen van de eindtoets en ook het einde van de documentaire komen dromen in beeld. Brigitte heeft bijna alle kinderen succesvol het laatste jaar van de school af laten ronden. Ze spreekt inspirerend, is hard en zacht tegelijk, betrekt ouders, herkent de kracht van het individu en werkt met hart en ziel voor haar leerlingen. De kinderen dromen over hun toekomst, herkennen de hechte gemeenschap waarin zij opgegroeid zijn en denken na over hun geloof. Door vragen te stellen heeft Brigitte ze kernwaarden bijgebracht. Hoe behandelen wij elkaar? Wat tolereer je en wat niet? Wat is vrijheid? Juf Brigitte respecteert gedachten, maar vraagt door en gaat de discussie niet uit de weg. Mijn gevoel zegt mij dat mensen zoals zij onmisbaar zijn voor een geslaagde integratie in de westerse maatschappij, maar tegelijkertijd vraag ik me hardop af of er wel genoeg Brigitte’s zijn.
Ik verlaat de zaal na afloop en kom terug in het gedruis van filmgangers. Het was een mooi beeld. Kinderen met de wil om ervoor te gaan in een wereld waar ze volgens velen dankzij de beeldvorming in de media de wind tegen zullen hebben. Maar ik vermoed het tegenovergestelde. Deze kinderen die dankzij juf Brigitte op een lagere school in dorpjes als Cheratte verbonden worden met hun verleden, heden en toekomst, hebben én zijn de hoop op een betere wereld.