Of er geen grotere collegezaal geregeld was? Dat vroegen enkele teleurgestelde bezoekers die voor de lezing van de Belgische psychiater Dirk De Wachter naar Maastricht waren gereisd. Door een onverwacht hoge opkomst moesten velen beteuterd weer naar huis. Gelukkig ging de redactie van GeenKwats eerder bij De Wachter op huisbezoek in Antwerpen, om met hem over zijn werk en de alsmaar groter wordende zoektocht naar geluk te spreken.
Dit doktersbezoek was er een van andere aard. Geen patiënten die hun verhaal kwamen doen, maar twee ‘noorderlingen’ die met hem in gesprek wilden over zijn werk en zijn kijk op de wereld. De Wachter publiceerde in 2012 zijn eerste boek, Borderline Times, en in lijn met zijn werk gaf hij een lezing bij Studium Generale (‘Laat ons alstublieft een beetje ongelukkig zijn’). Hij presenteerde zijn kritische blik op de overprikkelde westerse mens die alleen nog geluk na lijkt te streven.
En dan niet gewoon gelukkig zijn, maar enorm gelukkig, super gelukkig, on-ge-lo-fe-lijk gelukkig. Het moet elk jaar ‘straffer’, groter, mooier. Verre eilanden bezoeken met witte stranden, en snelle blinkende bolides en grotere huizen willen. Het is nooit goed. Dit alles in een tijd waarin het makkelijker dan ooit is om een ‘staat van gelukkig zijn’ aan de wereld te presenteren. Facebook, Instagram en andere sociale media staan toch vooral vol met de succesverhalen. Het gaat gewoon om het scoren van likes en hartjes voor die shot dopamine in je brein. Had je honderd likes op de kiekjes van je vorige vakantie? Dat moeten er de volgende keer meer zijn! In zijn praktijk ziet hij dagelijks juist veel ongelukkige mensen, die telkens vragen om een quick fix. Helaas bestaat deze niet volgens De Wachter.
“We nemen antidepressiva als snoepjes”
Pessimisme?
De Wachter brengt geen boodschap om direct vreugdekreten bij te roepen. Maar wie nu denkt dat hij een pessimist is, heeft het bij het verkeerde eind. De Wachter is kritisch op de manier waarop de moderne mens omgaat met bijvoorbeeld sociale media, niet op het medium zelf. Dit benadrukt hij veelvuldig. Begrijpelijk, hij wordt door sommigen als doemdenker gezien. Wie naar zijn betoog luistert hoort echter veel positieve bijzinnen. Hij erkent honderdmaal dat de vindingrijkheid van mensen tot zoveel positieve bijdragen (zoals social media) geleid heeft in ons dagelijks leven. Maar het is volgens De Wachter belangrijk om niet te vergeten dat het slechts bijdragen zijn en geen vervangers van directe menselijke interactie. Gebruik ze daarom ten goede, bijvoorbeeld als nieuwe contactmogelijkheid.
“De nieuwe media zijn een nieuwe revolutionaire stap in de ontvoogding van de wereld”
Kwetsbaarheid
Hoe moeten we omgaan met deze uitdagingen? In zijn lezing geeft hij voorbeelden die voor iedereen herkenbaar zijn. Je appt naar je vrienden een standaard ‘hoe gaat het?’. De meesten antwoorden altijd met ‘goed, en met jou?’. Maar je ziet niet hoe die persoon erbij zit; hij wil je niet lastigvallen met zijn miserie. Met zijn oproep aan studenten van de KU Leuven om ‘op café te gaan’ was hij minimaal één dag de populairste prof. Kijk elkaar aan, praat, bekommer je om de ander en toon kwetsbaarheid. Dus app ‘op café?’ en ga spreken met elkaar. Een opwellende traan is dan zichtbaar en menselijk.
“We zijn allemaal potentieel kwetsbare mensen”
Alternatieven
Ook over de vlucht in zelfhulpboeken is De Wachter kritisch. Mensen willen almaar oplossingen aangereikt krijgen. Sommige patiënten zeggen hem ‘geef mij ‘n pil’, anderen verwachten van boeken die volstaan met stappenplannen en lijstjes een magische oplossing. Hier komt duidelijk De Wachter als denker om de hoek: ‘Mijn boeken stellen meer vragen dan ze antwoorden geven, lezers vinden dat vaak lastig’. Geen quick fix dus. Hij vraagt aan de lezer om bij zichzelf te rade te gaan voor antwoorden. Dit komt door zijn professie; de boeken zijn namelijk opgebouwd als een psychoanalytisch discours. In het spreken met hem komen mensen tot oplossingen, en door het lezen van zijn werk hopelijk ook.
“De kwetsbare mens heeft voor de wereld iets te vertellen. Hun leed is van belang voor de maatschappij en wordt niet gehoord.”
Ledigheid
Dat het stellen van vragen bij hemzelf en de lezer met regelmaat tot paradoxale gedachten leidt, is een gegeven van de manier waarop er naar de mens gekeken wordt. Hoe kan het dat de gehele gelukkige wereld depressief is. Zijn antwoord? Zelfgenoegzaamheid. Het superioriteitsgevoel van de westerse mens is problematisch, die tegelijkertijd ten onder gaat aan ledigheid.
En de ledigheid van de ‘ongelukkigen’ die zijn lezing moesten missen? De redactie trof ze buiten de zaal aan, gelukkig genietend op een terras met andere ongelukkigen.
Binnenkort op GeenKwats: Dirk De Wachter over Donald Trump. Waarom willen zo velen weten of Trump geestelijk gezond is? En is hij dat?