Nederlanders kunnen voor vijf verschillende verkiezingen naar de stembus. Op 21 maart kiezen we onze gemeenteraden. Veel mensen hebben helaas geen flauw benul waarom zij zich over drie weken weer buigen over een stembiljet. Om de gang van zaken en de verantwoordelijkheden van de gemeenteraad in kaart te brengen, deed GeenKwats een klein onderzoek en maakte een overzicht.
Foto van: Weert de Gekste
De Tweede Kamer in Den Haag maakt toch het beleid voor Nederlanders?
Dat klopt, en de gemeenten voeren het beleid van de Rijksoverheid uit; bijvoorbeeld op het gebied van ruimtelijke ordening, werk en inkomen, en de zorg voor langdurig zieken en ouderen. Toch is er ook een aantal terreinen waarvoor een gemeente eigen wetgeving maakt, zoals het huisvestings-, verkeers-, openbare orde-, cultuur-, en onderwijsbeleid. Gemeenten bepalen dus zelf hoe ze overlast van hangjongeren aanpakken, hoeveel studentenhuizen er in de Kerkstraat mogen liggen en of ze van een gevaarlijk kruispunt een rotonde maken. Gemeenten financieren dit met inkomsten uit gemeentelijke belastingen, maar ze krijgen ook geld van Den Haag.
Gemeenteraad? De burgemeester is toch de baas van de stad?
Nee, de burgemeester is niet de baas van de stad. De burgemeester ziet toe op de realisatie van het gemeentelijke beleid en is vooral het gezicht van de stad: hij of zij is verantwoordelijk voor bijvoorbeeld het contact en de samenwerking met andere gemeenten en overheden. De burgemeester is voorzitter van het college van burgemeester en wethouders (B&W). Dit college vormt het dagelijks bestuur van de gemeente. Zij voeren beleid uit binnen de kaders die worden gemaakt door de gemeenteraadsleden. De gemeenteraad is hierdoor het hoogste orgaan binnen de gemeentepolitiek. De raad en het college zijn dus twee verschillende organen: wethouders kunnen geen deel uitmaken van de raad, net zoals ministers geen deel uitmaken van het parlement.
Wat doet de gemeenteraad dan precies?
De gemeenteraad is het algemeen bestuur van de gemeente en controleert het college van B&W. De raad maakt het beleid en ziet er vervolgens op toe dat het college dit beleid uitvoert. De gemeenteraad komt gemiddeld één keer per maand bij elkaar en wordt om de vier jaar gekozen. Natuurlijk vergaderen ze vaker met hun eigen fracties en zit er veel tijd in het lezen van nota's en het contact met de burgers. Elke EU-inwoner van de stad mag een stem uitbrengen. Zonder EU-paspoort moet je minimaal vijf jaar inwoner van een stad zijn. Het aantal raadsleden wordt bepaald door het aantal inwoners van de gemeente. In de kleinste gemeenten (tot 999 inwoners) bestaat de gemeenteraad uit negen zetels. De grootste gemeenten (meer dan 200.000 inwoners) hebben er 45.
Wat is het grote verschil met landelijke verkiezingen?
Eigenlijk zijn er geen grote verschillen. Net als bij een landelijke verkiezing kies je een volksvertegenwoordiging en stem je op iemand van een politieke partij. Op de lijst staat meestal een aantal van de bekende partijen die ook actief zijn in de landelijke politiek (VVD, GroenLinks, D66, CDA, etc.), maar ook unieke lokale partijen zoals bijvoorbeeld Student & Starter in Utrecht of Lijst Smolders in Tilburg. Het enige echte verschil met nationale verkiezingen is dat gemeentelijke partijen zich richten op lokale zaken en vraagstukken, zoals huisvesting, verkeer, openbare orde, cultuur en onderwijs. Met je stem voor de gemeenteraad heb je dus invloed op jouw directe leefomgeving. Dat maakt de gemeenteraadsverkiezingen misschien nog wel belangrijker dan de landelijke. Want het zijn echt niet Mark Rutte en Alexander Pechtold die besluiten hoeveel je betaalt voor parkeren of hoe duur de visvergunning bij jou in de gemeente is.