De economie draait op volle toeren, de koopkracht stijgt en we besteden weer meer geld. Tegelijkertijd gaan winkelketens als Sissy Boy en Intertoys failliet, lijkt geld witwassen gewoongoed te worden en krijgt niemand nog rente op zijn spaarrekening. Geld blijft een vreemd fenomeen. Gedragswetenschapper Dan Ariely en komiek Jeff Kreisler gaan daarom in het boek Geld en gedrag in op onze relatie met geld en hoe we die kunnen verbeteren.
Onze relatie met geld verbeteren is misschien ook wel hard nodig. Sommigen van ons hebben een gat in hun hand en zitten daardoor misschien in de schulden, anderen zijn eeuwige spaarders die nooit geld uitgeven. De populaire en goedbedoelde tips in een of ander weekblad, de lijstjes met “waar geef jij je vakantiegeld aan uit?” of een voorlichtingscampagne door het Nibud bieden weinig soelaas. In Geld en gedrag komen daarom tips van een ander kaliber aan bod.
Ruilmiddel
Wat is geld eigenlijk? Meestal antwoordt de man in de straat met clichés. Geld heb je nodig. Geld is handig. Geld maakt niet gelukkig. Money makes the world go round. Geld betekent stress. Uiteindelijk is geld slechts een algemene vertaling van waarde. Maar door allerlei misverstanden schatten we de waarde van geld vaak anders in.
"We vergeten dat geld relatief is."
Relatief
De auteurs noemen een boel van deze misverstanden. Zo vergeten we bijvoorbeeld dat geld relatief is. Stel die iPhone kost 1000 euro en bij het afrekenen aan de kassa krijg je een aanbiedingsmail: eenzelfde iPhone voor 980 euro. Je rekent gewoon af waarschijnlijk. Je denkt heel anders over die 20 euro wanneer je bij het afrekenen van een paar schoenen van 60 euro een aanbiedingsmail krijgt met dezelfde schoenen voor 40 euro. Absoluut gezien blijft het bedrag hetzelfde. Mensen nemen 20 euro sneller voor lief op een groot bedrag, omdat we het vergelijken.
Betaalpijn
Een ander misverstand is volgens de auteurs te vinden in het fenomeen “betaalpijn”. Het is heel anders wanneer je je vakantie van tevoren betaalt en er dan maanden naar uitkijkt, dan wanneer je achteraf zou betalen. Wie vooraf betaalt, voelt minder pijn van zijn uitgave; het voelt bijna gratis. Precies waar bedrijven gebruik van maken, want betaalpijn kun je uitstellen (“koop nu, betaal achteraf!”) of heel klein maken (“aflossen in 20 termijnen!”). Tal van voorbeelden passeren de revu en de lezer heeft heel wat malen een aha-erlebnis. Wie betaalt zijn abonnement bij de fitness per jaar? Niemand. Ariely en Kreisler halen ook wat cijfers uit de kast. Wie bijvoorbeeld met automatische incasso zijn energierekening betaalt, gebruikt 4% meer stroom.
"Wat vinden we een eerlijke prijs? Volgens de auteurs zijn we daar selectief in."
Selectief
Volgens de auteurs willen we vooral “waar voor ons geld”. Dat geldt dus ook voor het zien van inspanning. Een slotenmaker wordt als voorbeeld gebruikt. Als hij voor 100 euro je deur opent nadat je jezelf buitengesloten hebt, zou dat prima kunnen zijn. Maar wat nu als hij dat in minder dan twee minuten doet? ‘Tja, wel snel gedaan, maar het voelt wel duur!’ Liever zie je de slotenmaker twee uur zwoegen, maar ja, zo lang kun je ook niet wachten. Wat vinden we een eerlijke prijs? Volgens Ariely en Kreisler zijn we daar als mensen nogal selectief in.
Tips
Gelukkig geven de auteurs ook praktische tips en adviezen. Realiseer je bijvoorbeeld dat je vooral moet kijken naar wat iets voor jou waard is. Een handige tip uit het boek: vertaal geld een keer in iets anders dat waarde heeft. Is een nieuwe broek 5 uur werken waard? En laat je daarbij niet afleiden door mooie woorden van de marketingafdeling (kortingen maken ons dom in onze keuzes). Ben je tevens bewust dat verkopers je betaalpijn zo klein mogelijk proberen te maken.
Maak geld daarnaast zichtbaar, en niet alleen voor jezelf. Spaar samen met je partner of kinderen, dat motiveert. Op zoek naar het beste cadeau? Geef iets dat iemand wil maar zichzelf niet gunt; je neemt de betaalpijn weg en de ontvanger zal je zeer dankbaar zijn.
Je kunt ook nog naar restaurants gaan met een open keuken om de chefkok hard aan het werk te zien met het bereiden van je gerecht. Dat geeft een gevoel van waarde.
"Je kunt je afvragen of het erg is dat mensen niet al te bewust zijn van de psychologie achter geld."
Sparen, sparen, sparen
Helaas is Geld en gedrag nogal populair geschreven; de Amerikaanse grapjes zijn soms wat te flauw. Daarnaast kun je je afvragen of het erg is dat mensen niet al te bewust zijn van de psychologie achter geld. Luisterend naar een oude LP van Godfried Bomans - een kringloopkoopje van 1 euro - hoorde ik toevallig zijn advies: “Je hebt mensen die sparen, sparen, sparen en sparen. En dat allemaal voor het geluk dat komen gaat, en intussen zijn ze blind voor het geluk dat er al is”. Dat lijkt te suggereren dat we geld misschien wel te belangrijk vinden. En laat dat nou net één van de beste adviezen uit het boek zijn.